Maar liefst 613 strikte geboden en verboden: zo gaat het eraan toe bij de ultraorthodoxe joden

Bron: Het Nieuwsblad

ANTWERPEN - De 42-jarige Antwerpenaar Aron Berger zou deze week door de Antwerpse CD&V-afdeling voorgesteld worden als eerste ultraorthodoxe joodse kandidaat op een kieslijst. Maar de controversiële uitspraken van Berger doen heel wat stof opwaaien. Zo is hij voor ritueel slachten en weigert hij vrouwen een hand te geven. De reden? De strenge geloofswetten waaraan chassidische joden zich houden: in totaal zijn er zo maar liefst 613 praktische geboden of 'mitswot'.

In Antwerpen wonen naar schatting 20.000 orthodoxe joden. Voornamelijk in de Diamantwijk rond het Centraal Station. Decennialang controleerde de gemeenschap de Antwerpse diamanthandel, maar ondertussen zijn het vooral Indiërs die daar de plak zwaaien. De rijkere, seculiere joden zijn verhuisd naar de buitenwijken van Antwerpen.

De orthodoxe gemeenschap is behoorlijk gesloten en de leden hebben weinig contact met niet-joden, met uitzondering van enkele gekende lokale handelaars. In totaal moeten de orthodoxe joden zich aan maar liefst 613 mitswot (eigen geboden) houden. De voorschriften over hun opvallende, zwarte kledij maken daar deel van uit. Maar de gemeenschap heeft ook eigen scholen, winkels, sociale organisaties, dokters en zelfs ambulances.

Omdat ze zo op zichzelf leven, kennen we de meeste van hun gebruiken niet. Vandaar deze blik in het leven van de Antwerpse joden: hoe ze leven, waar ze zich aan moeten houden en welke opvallende gewoontes ze hebben.

Het begint al bij de geboorte. Jongens moeten allemaal besneden worden na de geboorte. Bij meisjes vind er een feestelijke ceremonie plaats in een synagoge. Op 13-jarige leeftijd worden jongens officieel een echte man.

De sjabbat, de wekelijkse rustdag, begint op vrijdagavond met zonsondergang en eindigt ongeveer 25 uur later. Er mag niet gewerkt worden op zaterdag, maar dat is lang niet de enige verplichting. Zo mag er geen vuur worden ontstoken of gedoofd worden, wat betekent dat er zelfs geen lichtschakelaar gebruikt mag worden. De auto moet blijven staan op zaterdag en de orthodoxe joden mogen niet schrijven, noch geld of andere waardepapieren bij zich dragen of aanraken. Zelfs het gebruik van een computer verboden, net als het bespelen van een muziekinstrument. Mag wel tijdens de sjabbat: geslachtsgemeenschap met de eigen partner, familie bezoeken, naar de synagoge gaan en eten. Maar omdat er tijdens die sjabbat niet gewerkt mag worden, en dus ook niet gekookt, staan alle levensmiddelen geheel bereid klaar. Weliswaar klaargemaakt in twee gescheiden keukens, want vlees en zuivelproducten mogen absoluut niet met elkaar in aanraking komen.

Wat ultraorthodoxe joden wel en niet mogen eten is dan ook strikt bepaald. Koosjer vlees is afkomstig van herkauwers met gespleten hoeven. Runderen zijn dus ok, maar paarden (geen volledig gespleten hoeven) of varkens (geen grasetende herkauwers) niet. Vissen moeten vinnen en schubben hebben. Dieren en vogels moeten door een volwassen, joodse man op een rituele wijze zijn geslacht. Vooral het vlees gegeten mag worden, moet al het bloed eruit zijn. Ook bij de maaltijd zelf mogen vlees en zuivel niet tegelijkertijd worden gegeten.

Alle joodse buurten, waar ook ter wereld hebben een eroev. Dat is een gebied omgeven door water, stadsmuren of bij gebrek daaraan door een draad die op boomhoogte (ongeveer 6 meter) rond het gebied gespannen wordt. Vrome joden mogen zich op de sjabbat buitenshuis slechts in beperkte mate bewegen. De afspanning - in Antwerpen werd op diverse plekken een fysieke draad gespannen - creëert een soort virtuele ruimte waarbinnen ze zich vrij mogen verplaatsen. De Antwerpse eroev is uniek omdat het de enige is die een hele stad omvat en niet enkel een wijk zoals in Parijs of New York. Toch maakt de orthodoxe gemeenschap in Antwerpen zich bijvoorbeeld zorgen over de mogelijke overkapping van de Antwerpse Ring. De eroev zou dan in gevaar komen doordat de symbolische omheining van de stad wordt onderbroken.

Trouwen mogen joden alleen met andere joden. De huwelijksceremonie kan buiten of in de synagoge worden voltrokken. Het bruidspaar staat daarbij onder een choepa, een versierd dak dat het nieuwe huis van het echtpaar moet symboliseren. Wanneer een vrouw geen kinderen krijgt en weduwe wordt, mag ze alleen met haar schoonbroer hertrouwen. Het is vrouwen ook verboden om lust op te wekken bij verwante familieleden. Kussen, omhelzen, lonken zijn verboden omdat ze tot incest kunnen leiden. Geslachtsgemeenschap met een menstruerende vrouw is ook verboden.

Wanneer iemand iemand sterft moet hij of zij binnen de 24 uur na het overlijden in gewijde grond worden begraven. Het lichaam wordt gewassen, ingesmeerd met kruiden en gewikkeld in een wit doodskleed. In de week na het overlijden doen de nabestaanden niks en blijven ze thuis. Familieleden, vrienden en bekenden zijn verplicht om de nabestaanden te bezoeken, eten te geven en hen bij te staan.

Maar ook aan deze opvallende regels moeten ze zich houden: ze moeten eerlijk omgaan met Hebreeuwse dienstknechten, mogen geen onschuldigen doodslaan, een persoon met een fysiek gebrek mag in de synagoge niet verder komen dan het altaar. Ze mogen ook geen been breken van een paaslam. Een vrouw op haar kraambed is even onrein als een menstruerende vrouw. En ook het zaad van de man is na de geslachtsgemeenschap onrein.

Dat ultraorthodoxe mannen vrouwen geen hand geven, is volgens joden geen discriminatie. "Het heeft puur met geloof en religieuze gewoontes te maken. Het probleem is dat mensen niet geïnformeerd worden waarom ze geen hand willen schudden. Het heeft niet te maken met afkeer voor vrouwen, het is net groot respect tonen voor hun eigen vrouw", zegt de Antwerpse handelaar Moche Hoffman.

Dat bevestigt ook Michael Freilich van Joods Actueel. "Het heeft alles te maken met respect voor de eigen vrouw. Want de regel zegt dat wie gehuwd is, enkel zijn eigen vrouw mag aanraken."